Alles over zand

Hier rijden iedere dag meer dan 100 vrachtwagens van de dam, met hun eigen specifieke zandrecept. Dat recept is zorgvuldig samengesteld in één van de meest moderne installaties in west-Europa. Van Werven is veel op deze locatie te vinden. “Op dit moment rijden vier auto’s op en neer naar de haven in Genemuiden”, zegt Blok als we hem spreken. “De logistiek verloopt via Van Werven.”

De grote waterplas naast het verwerkingsterrein is nu 14 hectare en gaat 20 meter diep. Op dit moment wordt gewerkt aan een uitbreiding van 6 hectare en in 20 jaar tijd groeit dit uit tot een gebied van 66 hectare omvang, met als diepste punt 50 meter. “Het is als een zak patat. Als je de onderste patat wilt hebben, moet je de hele zak leegeten. We graven eerst op tien meter diepte en hoe breder we worden, hoe dieper we gaan.”

​Recreatieplassen

“Ruim drie jaar geleden zijn we hier begonnen. Letterlijk met een kraan van Van Werven, middenin een weiland.” Vanaf de hoogste verdieping van de zuiveringsinstallatie kijkt hij over de omgeving. De plas wordt 1,5 kilometer lang en 850 meter breed. De eerste ruime meter grond bestaat voor 30 centimeter uit klei en de rest is een variërende veenlaag. Zeldenrust heeft een meerjarig contract met Heicom, die het veen afneemt en verwerkt in hoogwaardig compost. Pas als het klei en veen is weggewerkt, kan het zuigen beginnen.

“Alle recreatieplassen die je kent waren voorheen bijna zeker zandwinningen”, zegt Blok. Voor iemand die nog nooit over zand nadacht, misschien wel een nieuwe gewaarwording. “Denk maar aan de Milligerplas, daar is de hele nieuwbouwwijk Stadshagen in Zwolle op gebouwd. De Zandenplas bij Nunspeet is leeggezogen voor de A28. Langs iedere snelweg zie je dit soort plassen.”

Als deze 66 hectare is leeggezogen wordt het een extensieve recreatieplas. “Er komen een paar steigers en verder wordt het overgelaten aan de natuur, als verbindingszone tussen de Weerribben en de IJsseldelta."

Ophoogzand en industriezand

Maar eerst is er nog 25 miljoen ton aan zand te winnen. Op te delen in twee hoofdstromen: ophoogzand, dat is een soort bijproduct, en goed geklasseerd industriezand. Dat laatste wordt gebruikt als betonzand, de prefabindustrie of bijvoorbeeld als deelproduct in bomenzand voor Heicom. 

Het volledig door software aangestuurde proces bestaat uit drie etappes. Eerst wordt het zand opgezogen, daarna in vijf deelproducten gescheiden, waarna in de laatste fase de vijf deelproducten op de gewenste manier gemixt worden tot verschillende eindproducten. 

"Als deze 66 hectare is leeggezogen, wordt het een extensieve recreatieplas."

Opstroomtanks

Het opgezogen zand wordt in vijf deelproducten gescheiden. Nul tot een kwart millimeter, een kwart tot een halve, een halve tot een hele, een hele tot twee en twee tot zeven millimeter. De fractie groter dan zeven millimeter wordt er eerst met een traditionele zeef uitgewerkt. Verder scheiden gebeurt in opstroomtanks. Hij loopt de enorme stalen constructie op, vier trappen langs de grote tanks omhoog. “Bij zeven denken we aan de zeefjes op het strand waar het zand rustig doorheen zakt, maar in deze tanks trekken we 350 ton per uur door het water heen.”

In de grote tanks wordt bovenin zand naar binnen gelaten en van onderuit spuiten spoeiers water naar boven. De techniek om materiaal deeltjes te scheiden in een opstroomkolom scheider heeft als basisprincipe de snelheid waarmee ze in water bezinken. De snelheid wordt bepaald door de afmeting, dichtheid en vorm van een deeltje. De druk van het water is zo afgesteld dat eerst de de delen kleiner dan een halve millimeter bovenaan over de rand spoelen, de rest komt er onderuit. In een volgende tank de delen kleiner dan een kwart en in de laatste twee tanks worden de houtdeeltjes eruit gespoeld. 

Korrelopbouw

Wat overblijft zijn vijf schone zandfracties. Een grote zwenkband zorgt, op aangeven van de computers binnen, voor de juiste zandrecepten. Iedere afnemer geeft zijn specificaties door. Dat gaat over de korrelverdeling en de chemische samenstelling. De chemische samenstelling gaat onder andere over zoet of zout zand. Bij de korrelverdeling neemt Blok een bak met knikkers als voorbeeld. “Het maakt nogal wat uit welke grootte je eerst gebruikt. Dat heeft invloed op de waterdoorlatendheid en bijvoorbeeld voor de gewenste stevigheid in de bodem. In beton gaat het om de juiste verhouding grote en kleine korrels, waarbij zo min mogelijk holle ruimtes moeten zitten, omdat dat met relatief duur cement moet worden opgevuld.”

De meeste van zijn klanten zijn de grote betoncentrales. Voor hen is kwaliteit doorslaggevend. “Beton bestaat uit cement, grind, zand, water en een beetje hulpstof. Cement is daarvan veruit de duurste component. Als je als betoncentrale een paar kilo cement kunt besparen, ben je koopman. Dat kun je realiseren met constante kwaliteit, droog zand met weinig waterbehoefte. Wij leveren binnen bandbreedtes van 2-3% nauwkeurigheid. Dat is eigenlijk uniek in deze branche.”

"Wij leveren binnen bandbreedtes van 2-3% nauwkeurigheid. Dat is eigenlijk uniek in deze branche."

Kwaliteit

Hij rekent nog eens voor hoe kwaliteit ook het transport beïnvloed. “In een levering van 2600 ton mag volgens de officiële normen wel een hele vrachtwagen aan hout en andere vervuiling zitten. Maar dat kan in deze tijd, waarin de concurrentie moordend is, echt niet meer.”

De eerste 50 ton van een levering is altijd proef dat wordt bemonstert. “Laatst hadden we een heel specifieke vraag van een klant. Na zeven proeven hadden we het pas voor elkaar.” Dat was overigens de uitzondering.

“Vertel op een verjaardag dat je manager van een Albert Heijn bent en het gaat de hele avond over eten, de cassière en huismerken. Als ik vertel dat ik manager op een zandwinning ben, is het meteen stil. Haha. Ik zou er een dag over kunnen praten. Er zit een hele wereld achter. Vroeger zogen we zo links en rechts wat uit de grond. Af en toe zakte het bos van de buurman dan ineens weg. Nu is alles strak gereguleerd vanuit de overheid en zijn de technieken hypermodern.”